Венчурлік қор: Компанияларды қалай таңдаймыз

Raison 40 жеке компания мен стартапқа, оның ішінде Revolut, SpaceX және Anthropic-ке инвестиция салды. Қордың қайта бағаланған компаниялар бойынша орташа кірістілігі АҚШ долларында 35% жылдық деңгейден асады.

Портфельге компанияларды таңдау кезінде біз келесі критерийлерді басшылыққа аламыз: бизнес дамуының кезеңі, қаржылық көрсеткіштері, нарықтық ниша, география, негізін қалаушылардың тұлғасы, жетекші инвесторлар, макроэкономикалық циклдің фазасы, компания бағалауы және т.б.

1. Бизнес дамуының кезеңі

Стартаптардың 70% жабылады немесе инвесторларға елеулі қайтарым әкелмейді. 30% M&A немесе IPO-ға дейін жетеді. CB Insights дерегіне сүйенсек, 1% ғана $1+ миллиард бағалауына жетеді.

Таңдалған стартап неғұрлым жас болса, инвестор үшін әлеуетті табыс та, тәуекел деңгейі де соғұрлым жоғары болады.

Raison қоры негізінен ірі жеке компаниялардың акцияларына – әлі IPO-ға шықпаған, бірақ нарықта сұранысқа ие өнімі, тұрақты кіріс өсімі, кейде тіпті пайдасы бар компанияларға инвестиция салады. Мұндай венчурлік инвестициялар pre-IPO инвестициялар деп аталады, яғни IPO 1–3 жыл ішінде болады деп күтілетін компанияларға инвестициялау.

2. Қаржылық және бизнес метрикалары

Компания даму сатысына байланысты оның метрикалары – кіріс өсімі, пайдаланушыларды тарту құны – өзгереді. Стартап неғұрлым жас болса, өсу қарқыны соғұрлым жоғары болуы тиіс.

Ірі жеке компанияларға инвестиция кезінде инвесторларда шығарушының есептілігіне қолжетімділік болмауы мүмкін, себебі акциялар екінші нарықта сатып алынады. Мұндайда ашық дереккөздердегі (БАҚ, компания сайты) мәліметтер немесе жанама көрсеткіштер талданады.

Жанама метрикаларға пайдаланушылар саны, сауда айналымы, жүктеулер саны және т.б. жатады. Қоғамдық бәсекелестердің көрсеткіштерін білу арқылы компанияның нарықтық позициясын бағалауға болады.

3. Нарық

Венчурлік инвестор үшін ең қолайлы нарық – тез өсіп келе жатқан және толықтай қанықпаған, яғни бәсекелестігі төмен нарық.

Жақсы мысал ретінде 2023 жылы миллиардтаған инвестиция тартқан жасанды интеллект (AI) стартаптарын атауға болады. Басқа тез дамып келе жатқан нарықтарға киберқауіпсіздік, ғарыштық технологиялар және биотехнология жатады.

Нарыққа кірудің дұрыс емес уақыты bad timing деп аталады. Талантты команда мен инновациялық идея мен жақсы ойластырылған бизнес-модель болса да, нарық дайын болмаса, компания ауқымын ұлғайта алмайды.

4. География

Біздің қор портфеліндегі компаниялардың басым көпшілігі АҚШ-та тіркелген. Сонымен қатар, портфельде Еуропа, Гонконг, Израиль және Латын Америкасынан компаниялар бар.

АҚШ компанияларының басым болуы былай түсіндіріледі:

• АҚШ-та басқа елдерге қарағанда технологиялық стартаптар көп ашылады;

• АҚШ-та венчурлік қорлар да көп – стартарптар капиталға қолжетімділіктің арқасында жылдамырақ дамиды;

• АҚШ – өте үлкен нарық; мұнда басқа елдерге шықпай-ақ ұзақ уақыт өсіп-дамуға болады.

5. Негізін қалаушылар

Компанияның негізін қалаушылары мен топ-менеджерлерінің рөлі, әсіресе жобаның алғашқы кезеңдерінде, айрықша маңызды.

Біз негізін қалаушылардың мансабына, алдыңғы бизнесті құрудағы тәжірибесіне, біліміне және басқа да жетістіктеріне қараймыз. Директорлар кеңесінің құрамы да маңызды – онда нарықтағы стартаптың дамуына көмектесетін саладағы беделді мамандар болуы мүмкін.

Мысалы, портфельдік компаниямыз Destinus-тың директорлар кеңесіне Германияның бұрынғы экономика және технологиялар министрі, Испанияның бұрынғы ғылым министрі және Франция ғарыш күштерінің бұрынғы басшысы енеді.

6. Жетекші инвесторлар

Компанияның Cap Table-ы, яғни тікелей инвесторлар тізімі, портфель үшін бағалы қағаздар таңдау барысында тағы бір бағдар болып табылады.

Неғұрлым ірі инвесторлар қатысса, компанияның табысты болу ықтималдығы соғұрлым жоғары. Беделді венчурлік қорлар сапалы due diligence жүргізіп, стартаптарға қаржылай қолдау ғана емес, сараптама мен желі де ұсынады. Мұны кәсіби тілде ақылды ақша (smart money) деп атайды.

Әрине, Cap Table критерийі әрқашан орындала бермейді, сондықтан тек соған сүйену жеткіліксіз.

7. Экономикалық цикл фазасы

Венчурлік инвестицияның табысы тек компанияның өзіне ғана емес, экономикалық жағдайға да байланысты.

Қаржы дағдарыстары стартаптарға кіріс жағынан (сатып алу қабілеті төмендейді), венчурлік капиталға қолжетімділік тұрғысынан (инвесторлар аз тәуекелді активтерге көшуі мүмкін) теріс әсер етеді. Қолайсыз нарықтық жағдайда компаниялар IPO-ны кейінге қалдырады, бұл инвестициялау көкжиегін ұзартады.

Сондықтан ахуалды жан-жақты бағалау маңызды.

8. Компания бағасы

Венчурлік инвестицияда компанияның бағасын (капитализациясын) дұрыс анықтау – ең күрделі міндеттердің бірі. Бұл үшін әртүрлі мультипликаторлар пайдаланылады.

Ең кең қолданылатын мультипликатор – стартаптың ағымдағы/болжалды жылдық кірісіне қатысты бағасы. Шыққан көрсеткіш сол саладағы басқа жеке және жария компаниялармен салыстырылады.

Мұндағы басты ереже – венчурлік инвесторлар болашақты сатып алады: компанияның ағымдағы түсімі төмен болуы мүмкін, бірақ алдағы жылдары өсу әлеуеті зор.

9. Диверсификация

Талдау қаншалықты мұқият жүрсе де, диверсификация маңызды. Венчурлік инвестициялардың тәуекелі жоғары, тіпті тек ірі компаниялардың акцияларынан портфель жасасаңыз да.

Венчурлік капиталды 10–20 компания арасында бөліп, портфельдегі венчурлік активтердің үлесі 20%-дан аспауы тиіс.

Жеке технологиялық компания акцияларына бізбен бірге инвестиция салғыңыз келе ме? Raison-ның Wealth және Growth қызмет жоспарларымен танысыңыз – олар сізге эксклюзивті венчурлік мәмілелерге қолжетімділік сыйлайды!